Spello is niet een van de grootste plaatsen van Umbrië. Een overzichtelijk stadje, gelegen op een uitloper van de Monte Subasio, niet ver van de bekende bedevaartsplaats Assisi. Als de zon schijnt en het niet te bewolkt is, zie je Spello zó vanuit het dal van Spoleto liggen, op slechts 300 meter hoogte. Een witte vlek, op een smalle heuvelrug die langzaam naar beneden loopt. Spello is de bloemenstad, waar in het voorjaar en de zomer iedere steeg en ieder huis van onder tot boven is versierd met enorme trossen petunia’s, geraniums en ander kleurrijk schoons. Geen enkele steeg of straat loopt er recht of vlak, tussen de middag kringelt de geur van truffels of vers gemaakte pasta tussen de huizen door en uiteraard is het uitzicht overal even fantastisch.

 

Ach, wat is het altijd heerlijk om in de middag richting Spello te gaan en via de Porta Consolare de stad binnen te wandelen. Tientallen Romeinse resten heeft het oude Hispellum niet meer, maar er wordt driftig gewerkt aan het restaureren van een Romeins mozaïek, en de Porta Consolare ziet er na een poetsbeurt weer opperbest uit; getooid met enkele in de omgeving gevonden sculpturen. Maar we gaan via de smalle steeg Via S. Angelo omhoog, om even kort een blik te werpen op de ook zojuist gerestaureerde Capella Tega, met fresco’s van onder andere Niccoló Alunno. De kapel is niet te bezoeken, dus nadat we door het raam hebben gegluurd, stijgen we nog even door totdat we aankomen op het plein van de Dom van Spello: de Santa Maria Maggiore, een van de buitenkant eenvoudig uitziende kerk, die waarschijnlijk op de resten van een oude Romeinse tempel is gebouwd.

De binnenkant ziet er heel anders uit; een grijs en bladgoud neobarok interieur, met veel sculpturen van heiligen in wapperende gewaden en architecturale elementen zoals uitstekende pilasters en opengebroken frontons. Maar aan de rechterkant in de zijbeuk zit het pareltje van Spello. Pas gerestaureerd, dus met een uitstraling alsof het gisteren allemaal is opgeleverd: de Capella Baglioni, maar veelvuldig Capella Bella genoemd, naar de meer dan mooie fresco’s. Bernardino Betti, vanwege zijn gerichte postuur en beroep ook wel Pinturicchio, oftewel de Kleine Schilder, genoemd, beschilderde deze kapel tussen 1500-1501 in opdracht van de lokale beroemdheid en abt Troilo Baglioni. De drie wanden en het gewelf, va onder tot boven beschilderd met de Annunciatie, de Aanbidding en Christus tussen de Schriftgeleerden en vier getroonde Sibyllen. De tintelfrisse kleuren stralen je tegemoet.

Maar niet alleen die tintelfrisse kleuren zijn een goede reden om je in deze kapel aan de fresco’s te vergapen. Pinturicchio, die het vak leerde van die andere grote Umbrische renaissance-meester Perugino, had een fenomenaal oog voor detail. Kleding van het fijnste materiaal, gezichten vol rimpels en blosjes op de wangen, wijds uitgestrekte landschappen vol bomen van elk allooi en keurig aangelegde tuinen met fraaie hekwerken eromheen.
Wat is het een feest om je te vergapen aan de rijk geklede engel van de Annunciatie, met zijn vogelvleugels en enorme witte pofmouw. Wat woont Maria in een enorm luxueus paleis met rijkversierde zuilen, en wat typisch om te zien dat er bij haar aan de muur een zelfportret van Pinturicchio hangt, inclusief guirlande met kwasten eraan en signering. Hoe keurig is haar tuin aangelegd, en wat een gezellige boel is het bij de herberg aan de overkant.

Let bij de Aanbidding van het Christuskind vooral op de vele symbolische details: de engel die linksachter het Christuskind knielt en een doek ophoudt waarop het kruis staat afgebeeld. Zie ook hoe de twee gebroken palen achter de engel op de grond liggen: ook in kruisvorm. Rechts op de voorgrond liggen brood en een wijnkruik; verwijzingen naar het Laatste Avondmaal en de eucharistieviering. Let ook eens op de stal, die gedeeltelijk bestaat uit Romeinse bouwelementen zoals de zuilen met reliëfs van grotesken, en die langzaam afbrokkelt: er zitten gaten in het dak, de zuilen raken langzaam overwoekert door onkruid ,en een gedeelte van het architraaf ligt al afgebroken op de grond. De heidense antieke wereld, die plaatsmaakt voor de nieuwe tijd van Christus. En zie dan vooral de pauw die pontificaal op het dak staat: een symbool van eeuwigheid.

Christus tussen de Schriftgeleerden, aan de rechterkant van de kapel, is zachter qua kleur dan de andere twee wandschilderingen, en rustiger en overzichtelijker qua compositie. De 12jarige Christus staat in het midden, en somt als een antieke filosoof zijn standpunten op terwijl hij met zijn vingers meetelt. Links en rechts van hem staat een hele bups excentriek geklede tegenstanders, én zijn ouders Maria en Jozef. De ene Schriftgeleerde is nog exotischer uitgedost dan de andere, met vreemdsoortige hoofddeksels, felgekleurde gewaden en soms zelfs een fikse oorbel in het oor. Links staat Troilo Baglioni, de opdrachtgever, gekleed in het zwarte gewaad van een abt. Zijn persoonlijk assistent naast hem houdt het geldzakje vast: het bewijs dat hij voor deze schilderingen heeft betaald. Op de achtergrond schilderde Pinturicchio een exotisch bouwsel, verwijzend naar een antieke tempel. Er staan beelden van Ceres en Minerva in de nissen, bedelaars liggen voor de ingang. Let ook op de citrusboom en palmen, en de minuscule galg rechts met veroordeelde er nog aan bungelend.

 

En dan, als je de wanden bewonderd hebt, kijk dan eens omhoog. Het kruisgewelf is opgedeeld in vier vlakken, en de omlijstingen van die vier vlakken bestaan uit geschilderde ribben met de meest geweldige en fantasierijke grotesken. Pinturicchio schilderde vier getroonde Sibyllen, allen geflankeerd door adelaars en met boeken her en der voor de tronen liggend. Ook de tronen doen antiek aan, dankzij de gecanneleerde zuilen en schelpenvormen in de nissen. Deze priesteressen van Apollo voorspelden lang geleden op verhulde wijze de komst van Christus.
Zo schilderde Pinturicchio niet alleen de voorspelling, maar ook de aankondiging en daadwerkelijk komst van Christus en de Messias. Dat allemaal in die ene kleine kapel in Spello. Gaat dat zien, dit voorjaar of zomer. En trakteer jezelf daarna op een groot ijs bij Bar Giardino Bonci; kun je mooi in de grote tuin met uitzicht gaan zitten om het allemaal eens goed te verwerken.