Na de bijzondere koster Marcello in Pistoia, liep ik enkele jaren later weer tegen zo’n mooi figuur aan. De koster van de Santa Maria Maggiore in Spello. Inderdaad: de kerk waar Pinturicchio rond 1500 de Capella Baglioni zo prachtig beschilderde. Nu weet ik eigenlijk niet zeker of deze meneer (ik weet nog steeds zijn naam niet) daadwerkelijk koster was van de kerk, of gewoon een medewerker….maar laten we hem voor het gemak maar de koster noemen. Hij was het in ieder geval altijd die vlak voor het einde van de siësta tevoorschijn kwam uit de zijsteeg naast de kerk, met een enorm sleutel (kosters en sleutels! Dat gaat in Italië – letterlijk! – hand in hand!). Daarmee maakte hij de grote houten voordeur van de kerk open, en kon ik snel met mijn groep naar binnen om kaartjes bij hem te kopen.

Stratenmakers to the rescue

Eén keer waren we wat al te vroeg, en besloten we dan maar met z’n allen in de zon op het plein voor de kathedraal te gaan zitten zonnebaden en wachten. Dat moet er best opmerkelijk uitgezien hebben, want de twee stratenmakers (die heel opvallend géén siësta hielden) keken ons toch maar wat bevreemdend aan. Een van de twee kwam op een gegeven moment naar mij toe en vroeg waarom we daar zo tegen de kerkfaçade aan zaten. Ik vertelde dat wij wachtten op de koster met de sleutel, zodat we de fresco’s konden gaan bekijken. “Oh, wacht u daarop? Nou, da’s toch geen probleem? Ik bel hem wel even!”. En hups, de stratenmaker trok een mobiel uit zijn zak, voerde een kort gesprek, en binnen no time kwam daar de koster aangefietst, mét grote sleutel in de hand. Grote glimlach op het gelaat, deur van het slot, en wij konden meteen de kapel in.

In de rij voor de fresco’s

Maar uiteraard koop je eerst de kaartjes. Ik kocht ze tot een jaar of wat geleden in de tot boekhandel omgebouwde sacristie, of bij een provisorisch gebouwde ticketoffice (=opklaptafeltje en –stoeltje met geldkistje en stapeltje afscheur-tickets) meteen voor de Capella Baglioni. Deze kapel met zijn beroemde fresco’s is heel erg populair bij groepen toeristen, vooral Italiaanse. Als je vlak voor openingstijd met meerdere groepen voor die dichte deur staat te wachten, merk je al snel dat zich een soort koortsachtige spanning meester maakt van de aanwezige tourleaders en reisleiders. Blikken gaan heen en weer over het plein, we houden elkaar nauwlettend in de gaten. Als de koster er dan aan komt lopen of fietsen, ontstaat er een situatie die doet denken aan de Drie Dwaze Dagen.

Maar met een beetje geluk, en een beetje biggen, ben je als een van de eerste met je groep binnen, en als de koster je heeft gezien komt het helemaal goed. Want ik was op een gegeven moment nogal vaak in Umbrië en dus ook Spello, en ik kocht dus best veel kaartjes van deze man. Ik herkende hem als hij het plein over kwam lopen (aan de sleutel uiteraard, maar zo langzamerhand ook aan de zwarte bril), en hij begon mij waarschijnlijk ook aan mijn bril te herkennen. Hoe dan ook: bij drukte kregen mijn groep en ik vaak voorrang, en ik kon zo lang als ik wilde in de kapel blijven voor een uitgebreide uitleg. De koster hield de deur wel even dicht. En natuurlijk werd er na het bezoek aan de kapel door mijn toeristen goed ansichtkaarten ingeslagen in de sacristie.

Toch wel iets bijzonders

Vanaf de eerste keer dat ik in Spello kwam en kennismaakte met het werk van Pinturicchio, was ik gegrepen door zijn schilderstijl en kleurkeuze. Zijn werk was mij niet eerder opgevallen; in Rome niet en ook niet in het Vaticaan. Maar hier, in deze kleine symmetrische kapel, wist ik die eerste keer niet waar ik het zoeken moest. Zo’n verfijnde gezichten, zo’n zachte kleurschakeringen, de prachtigste details en subtiele symboliek. Ik was er in een keer, en ben er nog steeds, weg van.
En aangezien ik in die tijd nog lesgaf, kon ik niet wachten om een mooie cursus te maken over frescocycli in onder andere Umbrië. In de boekhandel/sacristie vond ik een prachtig boek met de mooiste close up-foto’s en artikelen, gemaakt en geschreven na de restauratie. Hardcover, slechts 25 euro. Alleen had ik geen cash bij, en pinnen…..nee, daar deed men niet aan. Ik peinsde er niet over dit boek te laten liggen. Raapte al mijn moed bij elkaar, en vroeg poeslief of ik dit boek niet mocht meenemen om het bij mijn volgende reis te komen betalen (noot: de volgende reis was een maand later)……
De koster kreeg er meteen een flinke zwarte frons bij boven zijn zwarte bril. Die frons hield ongeveer een minuut aan, waarna hij tergend langzaam een plastic tas tevoorschijn haalde, het boek erin stopte en het mij gaf. “Vooruit dan maar”. Ik liep er dolblij, maar ook een beetje schaamtevol, mee naar buiten.

Een maand later was ik inderdaad weer in Spello, en natuurlijk bewonderden we weer de fresco’s van Pinturicchio. De koster péinsde er niet over om mijn meegebrachte 25 euro te accepteren. Van de frons was geen spoor meer. De cursus werd uiteindelijk een groot feest, en ik ging in de maanden erna nog vaak en met veel plezier terug naar de kerk in Spello waar de zon altijd zo heerlijk op schijnt, om er met een groep de fresco’s van Pinturicchio te bewonderen. En ik kocht er later nog een keer precies hetzelfde boek, maar dan in Engelstalige versie. Toen was de frons ook in mijn gedachten helemaal verdwenen.