Yess! Tijdens mijn laatste reis naar Rome kreeg ik een leuke tip van een oud-collega reisleider. Niet ver van een van mijn favoriete straten in Rome, de Via di Monserrato, ligt een klein oratorio, auditorium. Deze concertzaal, die nog steeds in gebruik is, is van top tot teen beschilderd met maniëristische fresco’s. Nu ben ik toevallig dol op 16de-eeuwse schilderingen, én op nieuwe plekjes ontdekken in Rome, én ook op deze Romeinse wijk. Dit was dus kat in ’t bakkie!

Iedereen kent wel het beroemde Campo de’ Fiori, met de vele terrasjes en de marktkraampjes vol bloemen en delicatessen. Ik moet heel eerlijk bekennen dat ik persoonlijk niet zo’n fan ben van dit drukke en ietwat toeristische plein. Liever loop ik even door richting het Palazzo Farnese, en meteen merk je dat je de massa achter je laat. In deze wijk boordevol sfeervolle straatjes vind je veel renaissance-paleizen, goede restaurants en mode- en interieurzaken. Wel goed opletten waar je je voeten neerzet, want de kinderkopjes liggen er soms schots en scheef bij. Gelukkig had ik die dag sneakers aangetrokken!

In de Via del Gonfalone vind je het oratorio achter een massieve, houten deur, waardoor je het gevoel hebt dat je voor een kerk staat. Maar vergis je niet: hoewel het oratorium gewoon te bezichtigen is, is dit geen museum. En de conciërge is, op z’n goed Italiaans, niet altijd even aanwezig en gastvrij….. Sta dus niet verbaasd als de grote houten deur potdicht zit, en het ijzeren hek ervoor gesloten en op slot.

Loop dan even de hoek om, om naar de achterkant, in de Vicolo della Scimmia. Inderdaad: de steeg van de Aap. Daar vind je de ingang van het secretariaat. Op de simpele houten deur vind je ook een plaquette waarop de openingstijden voor het bezichtigen van de fresco’s staan. Stap hier dus maar even over je schroom heen, bel aan, en leg in je beste Italiaans uit dat je graag de fresco’s (gli affreschi) wil bewonderen. Met een beetje geluk wordt de deur geopend en leidt een medewerker van het secretariaat je naar de concertzaal. Er wordt verwacht dat je tien euro (contant) entreegeld betaald. Daar krijg je overigens geen officieel entreebewijs voor terug.

En dan sta je opeens in het concertzaaltje! Ik was er even helemaal ondersteboven van…
De typische, maniëristische pastelkleuren komen je vanaf alle muren tegemoet, en het plafond is ingelegd met een prachtig bewerkt cassetteplafond. Tijdens mijn bezoek kreeg ik alle tijd en ruimte, dus ik kon tussen de stoeltjes door wandelen en ook op het podium, tussen de instrumenten, de schilderingen goed bekijken.

Het Passieverhaal in het Oratorio

De fresco’s werden geschilderd tussen 1569 en 1576, waarschijnlijk in opdracht van kardinaal Alessandro Farnese, die in die tijd de beschermheer van het Oratorio was. Het thema van de cyclus is de Passie van Christus, opgedeeld in twaalf scènes: De intocht in Jeruzalem, het Laatste Avondmaal, Christus in de Tuin van Getsemane, de Arrestatie van Christus, Christus voor Caiafas, de Geseling, de Doornenkroning, Ecce Homo, de Kruisdraging, de Kruisiging, de Kruisafname en de Wederopstanding. 

De verschillende scènes zijn van elkaar gescheiden door middel van geschilderde, zogenaamde Salomonische zuilen. Dit zijn ronde, gedraaide zuilen, die verwijzen naar de beroemde zuilen in de oude Sint Pietersbasiliek. Volgens een antieke legende zouden die zuilen weer uit de Tempel van Salomon komen.
Boven het Passieverhaal is een smalle strook zien met schilderingen van steeds een profeet en een sibylle. Tussen de profeten en sibyllen zijn kleine personificaties geschilderd in monochrome tinten. 

Al deze bontgekleurde fresco’s werden gemaakt door een hele groep kunstenaars. Waarschijnlijk kreeg Jacopo Bertoja, een schilder uit Parma die kardinaal Farnese persoonlijk kende, in de eerste instantie deze opdracht. Hij werd opgevolgd door o.a. Lucio Agresti, Raffeallino da Reggio, Federico Zuccari, Cesare Nebbia, Marcantonio dal Forno en Marco Pino.
Overigens, vergeet je ook niet om omhoog te kijken? Het houten cassetteplafond van Ambrogio Bonazziniis namelijk ook zeer de moeite waard, met het familiewapen van de Farnese, heiligenbeelden en een centrale beeltenis van de Madonna!

Michelangelo

De invloed van Michelangelo en zijn schilderingen in de Sixtijnse Kapel zijn goed zichtbaar in de keuze voor de lichaamsbouw en -houdingen. Zoals ik al eerder schreef, voegden de kunstenaars bijvoorbeeld profeten én sibyllen toe aan dit Passieverhaal. Ook in de Sixtijnse kapel werden de centrale Bijbelse scènes geflankeerd door deze oudtestamentische en klassieke personen, als het ware ter bevestiging en goedkeuring van de christelijke verhalen.

Ik vond het een geweldige ontdekking om deze maniëristische schilderwijze, vol onbegonnen lichaamshoudingen, spierbundels, uit de kluiten gewassen lichaamsdelen en veelal pastel- en roze getinte kledingstukken ook eens elders tegen te komen dan in het Vaticaan!

Je kunt deze frescocylcus zelf op doordeweekse ochtenden gaan bekijken. Maar misschien nog wel leuker is het om deze schilderingen te combineren met een echt concert! Kijk op de site van het Oratorio voor het huidige aanbod, of via https://www.classictic.com/en/.

Het Oratorio del Gonfalone is van maandag tot en met vrijdag geopend van 9.00-13.00 uur.
Kijk voor informatie over de geschiedenis van het Oratorio, de fresco’s en de concerten op https://www.oratoriogonfalone.eu/home-english/.

©Photo copy Maaike Raduzzi