Toen ik nog als reisleider werkte, was een bezoek aan de San Silvestro kapel in de wat onbekende kerk Santi Quattro Coronati altijd een hoogtepunt. Dat vond ik, en dat vond de groep vaak ook. Want hoe heerlijk is het om te wandelen van de grootse basiliek Sint Jan van Lateranen, door een rustige straat naar deze middeleeuwse kerk met zijn verstilde binnenplaatsen en verstopte schilderingen? Met op de achtergrond uitzicht over de heuvels van Rome en de bovenste ringen van het Colosseum. Geen massa’s toeristen, geen wachtrijen voor de ingang. Vaak waren we de enige bezoekers, en hoorden we de vogeltjes fluiten voordat we het kerkcomplex betraden. Kijk, dát zijn de betere bezoekjes:-)

Rome staat bekend om zijn oudheid, de tijd van republiek en keizers, en later natuurlijk van de imposante 17de-eeuwse barok. De middeleeuwen zijn vaak een wat ondergeschoven kindje in de Eeuwige Stad. Maar dat wil zeker niet zeggen dat ze er niet waren! En ook niet dat er geen middeleeuwse overblijfselen in Rome zouden zijn. Ga daarom vooral naar deze voormalige 9de-eeuwse kerk van de Vier Gekroonde Heiligen, en bekijk, met wat hulp van een non achter tralies, de leukste en kleurrijkste fresco’s met ietwat ongemakkelijke scènes uit het leven van een beroemde Christenkeizer…

Aanbellen bij de nonnen

Het complex van de Santi Quattro Coronati bestaat uit een fraaie toegangspoort die leidt tot een eerste binnenplaats, gevolgd door een tweede binnenplaats, en vervolgens de kerk zelf. Neem uiteraard de tijd om alles te bezoeken en bekijken, maar weet dat het mij eigenlijk vooral gaat om de Oratorio di San Silvestro, een kleine kapel (ook wel kerk genoemd op sommige websites) gewijd aan de heilige Silvester. Je vindt de ingang naar het oratorium in de eerste binnenplaats aan je rechterhand. Daar zie je een ouderwetse houten vondelingentrommel, waar in vroegere tijden weeskindjes werden achtergelaten. Bel aan bij de Monache Augustiniane, de Augustijner nonnen. Het belletje zit naast de trommel. Binnen niet al te lange tijd wordt er een luikje geopend, achter het traliewerk. Als je aan de vriendelijke non vraagt of je de fresco’s van Constantijn mag bekijken, vraagt ze een kleine bijdrage. Geef haar dat, door de tralies heen. Dan gaat de deur naar de kapel van het elektronisch slot, en mag je zo lang als je wil in de kapel blijven om de versierde muren te bewonderen.

Paus Silvester en de keizer

De San Silvestro is maar een kleine kapel, van een paar vierkante meter. Gelukkig valt er wat licht naar binnen door een paar hoge ramen, en er zijn stenen banken aangebracht aan de rand van de kapel. Zo kun je de wanden met kleurrijke fresco’s goed bekijken. En die fresco’s, gemaakt in 1248 door onbekende meesters, zijn zeer de moeite waard. Ze gaan over paus Silvester I, en Constantijn, de Romeinse keizer die regeerde van 306 tot 337. Hij werd ook wel bekend als de eerste christenkeizer, omdat hij 313 het christendom legaliseerde en zich op zijn sterfbed liet dopen. Over zijn leven doen de spannendste verhalen de ronde, die je op deze muren kunt terugzien.

Fysiek ongemakje

Op een dag werd keizer Constantijn getroffen door een huidziekte. Volgens de overlevering als straf vanwege de gruwelijke christenvervolging in zijn tijd. Van top tot teen was hij plotsklaps bedekt met zweren en builen. Zie in de fresco’s dan ook de rode stippeltjes op zijn gezicht en armen:-). Zijn hofartsen, die je op het fresco hierboven links van de keizer op zijn troon ziet staan, adviseerden een heilzaam bad in het bloed van drieduizend Romeinse kinderen. Toen dat bekent werd onder de Romeinse moeders, snap je natuurlijk wel dat er enige onrust ontstond in de straten van Rome. Kijk vooral hoe verdrietig de gezichten staan van alle moeders met hun kindjes op de armen en aan hun rokken! Constantijn schrok nogal van al die bezorgdheid, en besloot er nog eens een nachtje over te slapen. En tijdens die nacht had hij een bijzondere droom….

Advies van Petrus en Paulus

Tijdens de droom verschenen de apostelen Petrus en Paulus. Zij vertelden dat de keizer, om van zijn huisziekte af te komen, een heel ander bad nodig had. Zeker geen bloedbad, maar een veel effectiever bad. Zij adviseerden dat Constantijn op bezoek moest gaan bij een zekere paus Silvester I… Silvester was toentertijd de leider van het christendom, een religieuze obscure stroming die in de tijd van Constantijn nog lang niet staatsgodsdienst was. Toch besloot een vrij wanhopige Constantijn die ochtend dat hij het er maar op moest wagen. Alles beter dan dat bloedbad.

San Silvestro weet raad

Je voelt ‘m waarschijnlijk al aankomen: paus Silvester was zeker niet verbaasd om de keizer die ochtend voor zijn deur te treffen. Hij vertelde de keizer meer over de twee apostelen Petrus en Paulus, en sprak Constantijn vermanend toe over de christenvervolgingen. Natuurlijk adviseerde Silvester de berouwvolle keizer Constantijn om zich meteen te laten dopen. Alzo geschiedde: zoals je op de fresco kunt zien, stapt Constantijn fluks in het doopvont en dankzij de doop verdween zijn huidziekte als sneeuw voor de zon.
Klopt dit, historisch gezien? Euhh, nee. Eigenlijk helemaal niet! Constantijn bekeerde zich pas aan het einde van zijn leven tot het christendom, en liet zich op zijn sterfbed in 337 dopen. Overigens was paus Silvester I toen al 2 jaar overleden. Maar zoals de Italianen zelf vaak zeggen: se non è vero, e ben trovato. Als het niet waar is, is het in ieder geval goed verzonnen. En zo is het maar net.

Wonder van de stier

Keizer Constantijn was maar wat blij met deze snelle genezing. De vele Romeinse moeders uiteraard ook. In de dagen die volgden op zijn genezing, vaardigde hij talrijke wetten uit die positief uitpakten voor de christenen in zijn rijk. Er volgden nog vele ontmoetingen met paus Silvester. Tijdens een van deze ontmoetingen vond het zogenaamde wonder van de stier plaats. Op een dag was keizer Constantijn, samen met zijn moeder Helena, aanwezig bij een discussie tussen joodse schriftgeleerden en de paus. Eén van die schriftgeleerden wilde bewijzen hoe machtig God wel niet was: hij fluisterde een stier iets in het oor, waarop de stier spontaan dood neerviel. Paus Silvester was niet onder de indruk: dat kon alleen maar de naam van de duivel zijn. Alleen de naam van God kon niet alleen doden, maar ook tot leven wekken. Dat kreeg de schriftgeleerde echter niet voor elkaar. De stier bleef dood liggen. Daarop fluisterde paus Silvester de stier ‘Jezus’ in het oor, en huppakee: de stier zat meteen weer levend rechtop, zo braaf als een schoothondje.

Vooral keizerin-moeder Helena, op de fresco te herkennen aan haar fraaie kroon vol edelstenen, was behoorlijk onder de indruk van dit wonder. Ze bekeerde zich meteen tot het christendom, en nam daarna de boot naar het Heilige Land. Hier spoorde ze de restanten van het Ware Kruis op, oftewel het kruis waarin Christus gestorven was.

Cadeau van Constantijn

Constantijns dank aan paus Silvester I bleef groot. Op een van de fresco’s kun je zien hoe Constantijn, nu zonder rode bultjes op zijn gezicht en armen, Silvester de tiara schenkt. Deze witte muts werd in de Romeinse tijd al gezien als het ultieme symbool van vrijheid. Constantijn maakte er de pauselijke driekroon van, verwijzend naar de heilige drie-eenheid. En natuurlijk is dit ook een symbolische verwijzing naar Constantijns besluit om het christendom te legaliseren.

Beeldhouwersgilde

Deze kleine kapel met zijn felgekleurde fresco’s uit de 13de eeuw deed lange tijd dienst als schutskapel voor het gilde van de beeldhouwers. Dat zou dus zo maar eens kunnen betekenen dat als je hier plaatsneemt op een van de stenen banken, je op een plek zit waar eeuwen geleden ook grootheden als Borromini, Carlo Maderno of Gianlorenzo Bernini bijeenkwamen. Nog een extra reden om naar deze verborgen kapel te gaan. Vergeet geen contanten mee te nemen voor de nonnen, anders gaat de deur niet open. Enne… zet vooral de flits uit van je camera. We willen namelijk nog lang van deze fresco’s kunnen genieten;-)

De San Silvestro kapel in de Santi Quattro Coronati is dagelijks te bezoeken van 9.30-12.15 uur. Een bezoek in de middag kan niet gegarandeerd worden. Maar je kan het altijd proberen door even aan te bellen…
Kijk voor meer informatie op https://monacheagostinianesantiquattrocoronati.it/informazioni-turistiche/.

©Photo copy Maaike Raduzzi