Dit jaar is het zuid Italiaanse Matera, gelegen in de provincie Basilicata, culturele hoofdstad van Europa 2019. In deze stad van de sassi, grotwoningen, leefden vele inwoners tot in de jaren veertig nog onder erbarmelijke omstandigheden. Sassi hadden weinig ramen en dus weinig frisse lucht; families woonden onder een dak met dieren en al. Na een lange tijd van leegstand en het wegtrekken van de bevolking worden de sassi tegenwoordig omgebouwd tot hippe boetiekhotels en zelfs tot fraaie woningen.
Voor het werk bezocht ik Matera dit voorjaar met enkele collega’s. Dat was niet verkeerd: onder leiding van een gids maakten we een prachtige natuurwandeling rondom de bewoonde stad, waarbij we een aantal grotkerken bezochten en van het bijzondere uitzicht genoten. Nou ben ik niet de meeste hupse wandelaar, maar ondanks de hoogteverschillen en schots en scheve wandelpaden was het een aangename ochtend. Matera zelf is een van steegjes, trappen en heuvels aan elkaar gevlochten stadje, dat niet helemaal rekening heeft gehouden dat het feit dat culturele hoofdstad zijn betekend dat er best veel toeristen jouw kant op komen. Toeristen die niet allemaal tegelijkertijd passen in die steegjes, op die trapjes en die vele heuvels. Laat staan de grote touringcars, die al helemaal geen fatsoenlijke plek in deze omgeving kunnen vinden.

Daar schrokken wij toch wel een klein beetje van. Want eerder nog hadden wij gedacht dat Matera best een leuke bestemming zou kunnen zijn voor een van onze groepsreizen. Na het zelf ervaren van de vele hoogteverschillen en de kleine straatjes kwamen we tot de conclusie dat we dat toch maar beter niet konden gaan doen. Daar zou geen bus fatsoenlijk doorheen komen, geen gast ontspannen kunnen wandelen, geen groep de ruimte voor zichzelf hebben.

Herinneringen aan een kerstreis

En dankzij de heuvels in en bij Matera ging er een luikje in mijn geheugen open naar bijna vergeten herinneringen aan een kerstreis lang, lang geleden. Op een blauwe maandag in december had ik toegezegd mee te gaan als gids met een kerstreis naar zuid Toscane. Je bent zzp’ er en je zegt niet graag nee tegen een opdracht, dat verhaal. Het betrof een reis met de bus, dus eer we in zuid Toscane waren had ik al gigantische spijt dat ik ooit aan deze exercitie was begonnen. Het was een reis georganiseerd door een touroperator die erom bekend stond groepsreizen aan te bieden tegen bodemprijzen. Wat mij al snel opviel was dat veel mensen die zo’n bodemprijsreis boeken, vaak verwachtingen en eisen hebben die helemaal niet in lijn zijn met een bodemprijsreis. Meer met een vijfsterrenreis.

Dat resulteerde bij vertrek al in een zwaar overspannen chauffeur, die te maken kreeg met een bagagehoeveelheid waar geen bus op gebouwd was. 25 Kg per persoon was er niets bij; men reisde met soms wel drie volgestouwde koffers, plastic boodschappentassen van bekende supermarktketens tot de rand gevuld met etenswaren, en twee rolstoelen die, zo werd ons duidelijk medegedeeld door de eigenaren, door de chauffeur uit elkaar gehaald dienden te worden, en bij elke plas-, koffie- of benenstrek-stop door de chauffeur weer in elkaar gezet moesten worden.

Tijdens de reis kwamen de chauffeur en ik er al snel achter dat onze gasten niet in het minst geïnteresseerd waren in Italië, zijn bezienswaardigheden of culturele geschiedenis. Als een van ons vertelde over het programma, de dagindelingen, het hoe en waarom van Italië, werd er vrolijk dwars door ons heen gepraat. Een keer werd er zelfs een laptop aangezet om, met het geluid op snoeihard, een opname van een kerkdienst af te spelen. Het ging louter om het van huis zijn, zo goedkoop mogelijk vakantievieren en vooral zo goedkoop mogelijk eten.

Ontbijt én lunch

Het hotel in Chianciano Terme, een uitgestorven dorpje vol uitgestorven spa’s, kwam daar óók al snel achter. Al op dag drie nam de eigenaresse de chauffeur en mij boos apart. Wisten wij wel dat wij met 35 man in het hotel op basis van halfpension verbleven, maar voor dik 70 man ontbeten? Inderdaad was het ons al opgevallen dat er bij het ontbijtbuffet wel erg riant werd opgeschept. Het kwam erop neer dat bijna ieder gast bij het ontbijt een lunchpakket voor zichzelf klaarmaakte. Verder was de signora ook niet zo gecharmeerd van het feit dat veel van onze gasten bij het avondeten potten ketchup en mayonaise van de lokale supermarkt meenamen naar het hotelrestaurant. Om van de tweeliterflessen cola en fanta nog maar te zwijgen. We zakten zowat door de grond van schaamte.

Soms droom ik nog wel eens van die dappere chauffeur, die het op zich nam om de groep de dag erna streng doch rechtvaardig toe te spreken. Ik hoefde mijn handen daar niet aan vuil te maken vond hij. Nog hoor ik de zwaar verontwaardigde geluiden uit de bus toen hij meedeelde dat als men een lunchpakket wilde, er extra voor betaald moest worden. Sprakeloos keek ik toe hoe hij, nadat hij de bus na een mislukt dagje Arezzo weer bij het hotel had geparkeerd, in een hoek van de parkeerplaats werd gedreven door een groep van 8 gasten die hem nog net niet de huid vol scholden. Waar hij het gore lef vandaan haalde, en wie hij wel niet dacht dat hij was. Nadat de groep het hotel in was verdwenen, zat hij met schokkende schouders in de bus te huilen. Ik krijg er nu nog kippenvel van.

Hoewel ik niet met veel plezier aan deze reis terugdenk, waren er momenten waar ik nu gelukkig heel hard om kan lachen. Toen niet, overigens. Meestal was ik meer dan flabbergasted door de uitspraken en handelingen van de gasten, met een dronken gast na een uit de hand gelopen wijnproeverij als hoogte-, of beter gezegd dieptepunt.

Heuvels

Maar het meest surrealistische, meest hilarische reismoment dat ik ooit beleefde, maakte ik mee dankzij twee vrouwen deze reis hadden geboekt en een waslijst aan eisen hadden. Een moeder en dochter, moeder moeizaam lopend en veel in een rolstoel na een verdrietige serie ziektes en tegenslagen, en een broodmagere dochter die haar onvermoeibaar overal naartoe reed. Eerlijk is eerlijk: voor veel van hun eisen hadden ze ook extra betaald. Een zitplaats voor in de bus, een kamer met uitzicht. Maar al die andere eisen die erop volgden…… Kon de bus niet wat omlaag? Instappen was zo lastig. Kon het hotel het ontbijt en diner niet naar de kamer brengen? Het was zo gehorig in de eetzaal. Hoe zagen alle wegen eruit in alle steden die we nog gingen bezoeken? Omdat de rolstoel er misschien niet fijn overheen reed. Begrijpelijke vragen, maar volkomen de verkeerde reis geboekt.

Alleen, dat zagen ze zelf niet zo. Halverwege de reis kwam de dochter naar mij toe. Ze wilde graag een klacht indienen. Ik nam haar mee naar een rustig stukje van de hoteltuin om samen te praten. Wat was er aan de hand? Ze wilde een klacht indienen over het feit dat het hotel op een heuvelachtige plek stond. Om bij de supermarkt te komen waar ze goedkoop boodschappen konden doen, moest ze haar moeder telkens weer helemaal die steile weg op duwen. En dát had niet in de brochure gestaan.
Ik zat even met mijn mond vol tanden. Nee, natuurlijk stond dat niet in de brochure. Een touroperator kan niet álles over een hotel gaan noteren. Ik vroeg haar voorzichtig of ze dat niet zelf een beetje hadden kunnen inschatten. Tenslotte hadden ze extra betaald voor een kamer met uitzicht op de heuvels! Zou het dan ook niet een logische gedachte zijn dat het rondom het hotel ook een beetje heuvelachtig was……..?
Nee. Absoluut niet. De dochter was stellig in haar antwoord. Een uitzicht, dat was ver weg. Dat de weg langs het hotel óók hoogteverschillen kende, nee, dát hadden ze niet kunnen anticiperen. Dat hád de touroperator écht van tevoren moeten melden.
Ik kan mij niet meer herinneren wat ik uiteindelijk geantwoord heb. Alleen dat ik haar lang sprakeloos heb aangestaard. Volgens mij heb ik iets gemompeld van een brief schrijven naar de touroperator als ze weer thuis waren.

Toen ik zelf thuis was heb ik geprobeerd deze drama-reis zo snel mogelijk van mijn harde schijf te deleten. Daar was ik aardig in geslaagd. Totdat ik dit voorjaar door Matera wandelde en mijn collega’s en ik ons realiseerden dat al deze heuvels, ver weg én dichtbij, echt geen optie waren voor onze gasten. Gelukkig wisten we dat nu wél op tijd.

Kijk voor de officiële site over Matera 2019: www.matera-basilicata2019.it/it/

©Photo copy Maaike Raduzzi